Άγριοι καρποί και λαχανικά

   Σε παλιότερη ανάρτηση είχα ασχοληθεί με τους καρπούς και τα χορταρικά που μπορούμε να συλλέξουμε και να καταναλώσουμε.

Όπως και τότε είχα γράψει, το πρόβλημα που ανακύπτει είναι ότι πλέον στις μέρες μας έχει χαθεί η γνώση του τι τρώγεται και του τι είναι βλαβερό. Το ίδιο ισχύει και για τα βότανα που πλέον λίγοι γνωρίζουν τις ιδιότητες και τους τομείς που αυτά μπορούν να μας ωφελήσουν. 

   Προσπάθησα τελευταία να δημιουργήσω ένα κατάλογο με τα φυτά που ο ίδιος έχω συλλέξει και είτε τα έχω καταναλώσει είτε τα έχω επεξεργαστεί. Προφανώς υπάρχουν πολλά είδη που είναι βρώσιμα στη φύση γύρω μας και προφανέστερα υπάρχουν πιο ειδικοί στο να τα καταγράψουν ( π.χ. http://www.ftiaxno.gr/ ). Εδώ όμως θα προσπαθήσω να αναφέρω την προσωπική μου εμπειρία απόσταγμα συνεχούς αναζήτησης και ενασχόλησης με το θέμα. 

Καρποί.

Prunus prostrata. 

   Ένας έρπων θάμνος που συνάντησα στις σάρες της Χελιδόνας, συγγενικό είδος της τσαπουρνιάς, που ανθίζει μέσα Ιουνίου και καρπίζει τέλη Αυγούστου. Για περιγραφή του είδους http://en.wikipedia.org/wiki/Prunus_prostrata και για παρουσίαση http://eliastselos.blogspot.gr/2012/06/rosaceae.html

   Η γεύση του καρπού του είναι στην ωριμότητα του γλυκιά. Τους έβαλα σε μπουκάλι με ζάχαρη στον ήλιο μέχρι να λιώσει τελείως η ζάχαρη και στη συνέχεια προσέθεσα ίση ποσότητα τσίπουρο. Έγινε ένα ενδιαφέρον λικέρ. 

Τρίκουκα

   Το λατινικό όνομα του δένδρου είναι Crataegus oxyacantha. Για παρουσίαση και χρήσεις : http://www.alternative-healthzine.com/html/0105_2.html , για παρουσίαση http://eliastselos.blogspot.gr/search/label/CRATAEGUS

Τα μάζεψα μέσα Σεπτεμβρίου που είναι ώριμα και διαπίστωσα ότι τρώγονται ευχάριστα. Έχουν τέσσερα σκληρά σπόρια στο κέντρο της σάρκας τους. 

Λεφτοκαριά

   Τα λεφτοκάρια ή άγρια φουντούκια τα μαζεύω στα τέλη Σεπτεμβρίου. Όλες οι πλαγιές γύρω απ την Μπιάρα και ανάμεσα στα χωράφια του Κλαυσίου είναι γεμάτα λεφτοκαριές. Το μόνο πρόβλημα που αντιμετωπίζω με αυτά είναι ότι τα μισά περίπου είναι άδεια, δηλαδή δεν έχουν ψίχα. Τα καταναλώνω συνοδεία κρασιού τις κρύες νύχτες του χειμώνα μπροστά στο αναμμένο τζάκι.

Κάστανα

   Μετά του Αγίου Δημητρίου μια βόλτα στις καστανιές είναι επιβεβλημένη. Το κακό με τα κάστανα είναι ότι δεν συντηρούνται για πολύ χρόνο, καθότι δεν είναι δυνατόν να αποξηρανθούν. Πάντως για ένα μήνα περίπου τρώμε άφθονα και καλά άγρια κάστανα και μαρόνια. Τα άγρια είναι μικρά και ξεφλουδίζονται δύσκολα, αλλά είναι πολύ πιο νόστιμα από τα μπολιασμένα. Έτσι τα κάμουμε βραστά. Τα μεγάλα κάστανα που προέρχονται από εμβολιασμένες καστανιές, τα μαρόνια, είναι αυτά που συλλέγουν οι ιδιοκτήτες των καστανοπερίβολων. Όμως μετά τη συλλογή τους, περίπου του Αγ. Δημητρίου επιτρέπουν σε όποιον θέλει να μπει και να μαζέψει όσα έχουν παραπέσει. 

Αυτά τα κάνουμε ψητά. 

Λαγοκέρασα

   Τα λαγοκέρασα ( Ribes una-crispa ) τα καλλιεργώ στον κήπο μου. Σε πρόσφατη όμως ανάβασή μου στην Χελιδόνα βρήκα το φυτό αυτό να φύεται κάτω από έλατα δίπλα στο μονοπάτι για την κορφή. Την εποχή που το βρήκα δεν είχε καρπούς. Πιστεύω όμως ότι του χρόνου θα μπορέσω να συλλέξω άγρια λαγοκέρασα.
Τα κάνουμε μαρμελάδα μαζί με φραγκοστάφυλα που επίσης καλλιεργώ. 

Χαμοκέρασα

   Τα χαμοκέρασα ( Fragaria vesca ) είναι οι μικρές φραουλίτσες που βρίσκουμε στα δάση την άνοιξη και στις αρχές του καλοκαιριού. Στα πρανή των δασικών δρόμων, σε υγρές περιοχές, τις συλλέγουμε και τις μεταποιούμε σε μαρμελάδα. 

Βατόμουρα

   Το φθινόπωρο στα ελατοδάση της περιοχής βρίσκουμε πληθώρα βάτων γεμάτων με εύγευστα μαύρα βατόμουρα ( Rubus fruticosus ) , τα οποία τα κάνουμε μαρμελάδα, μόνα τους ή σε συνδυασμό με άλλα φρούτα. 

Κράνια

   Τα κράνια ή κράνα ( Cornus mas ) είναι απ τις πιο αγαπημένες μου γεύσεις. Τα συλλέγουμε στα χωράφια κάτω απ το Νόστιμο και στη Μεσοχώρα και τα κάνουμε ζελέ.


Γκόρτζια

   Τα γκόρτζια ή άγρια αχλάδια ( Pyrus amygdaliformis ) είναι στο τέλος Σεπτεμβρίου που τα συλλέγω ακόμα αρκετά στυφά. Όμως αν αποθηκευτούν σε ξύλινο κουτί ή αμπάρι σε περιβάλλον χωρίς ιδιαίτερη υγρασία, την περίοδο των Χριστουγέννων μετατρέπονται σε ένα νόστιμο και γλυκό φρούτο. Μπορεί κάποια να σαπίσουν, όμως αυτό δεν είναι ιδιαίτερο πρόβλημα.


Κορόμηλα

   Έχω εντοπίσει μια κορομηλιά ( prunus cerasifera ) που βγάζει υπέροχα κόκκινα μεγάλα κορόμηλα που τα κάνουμε μαρμελάδα ή τα καταναλώνουμε ωμά. Έχω διαβάσει στο διαδίκτυο ότι στην Αγ.Παρασκευή των Τρικάλων από τα κόκκινα κορόμηλα παρασκευάζουν ξύδι, το αρντέμι ( http://www.tamos.gr/festivals.html  ). Δεν έχω ακόμα προσπαθήσει να το φτιάξω, αλλά θα το κάνω στο μέλλον σίγουρα.

Κούμαρα

   Όταν επισκεπτόμαστε το Αντίρριο φθινόπωρο, μία βόλτα για κούμαρα ( Arbutus unebo ) στον Αγραπιδόκαμπο είναι επιβεβλημένη. Τα καταναλώνουμε ωμά. Μια φορά προσπάθησα να μαζέψω μαζί με φίλους μεγάλη ποσότητα για να τα κάνουμε τσίπουρο, αλλά κατά τη διαδικασία του βρασμού για τη μετατροπή των σακχάρων σε οινόπνευμα, ξινίσανε. Πάντως διάφοροι φίλοι ξέρω ότι κάνουν.



Χορταρικά



Σπαράγγια και οβριές

   Την άνοιξη μετά απ τις βροχές αναπτύσσονται κυρίως στα πεδινά μέρη οι σπαραγγιές ( Asparagus acutofolius ) και οι οβριές ( Tamus communis ). Αυτά τα δύο είδη είναι θάμνοι, με σκληρά κλαδιά, αλλά πολύ τρυφερές κορφές. Αυτές είναι που συλλέγουμε και τις καταναλώνουμε με διάφορους τρόπους, ( βραστά, ομελέτες, με κρέας κλπ ). Χρειάζεται όμως προσοχή στις οβριές διότι αν ξεσταχιάσουν είναι δηλητηριώδεις.


Αρμύρες

   Τις Αρμύρες τις γνώρισα και τις γεύτηκα για πρώτη φορά στο Αντίρριο. Είναι ένα φυτό ( Salsola soda )* που βλασταίνει στα χωράφια κοντά στη θάλασσα και επεκτείνει τους έρποντες κλώνους του πάνω στην άμμο και τα χαλίκια της παραλίας. Οι νεαροί και τρυφεροί βλαστοί του γίνονται υπέροχοι βραστοί με λεμόνι και λάδι. Έτσι το καλοκαίρι μαζεύουμε αρκετές στις ερημικές παραλίες της περιοχής. 

* Η αναφορά του λατινικού ονόματος έγινε κατόπιν υποδείξεως φίλου τον οποίο κι ευχαριστώ

Κάπαρη

   Την κάπαρη ( Capparis spinosa ) τη συλλέγουμε στο Αντίρριο στα μέσα του καλοκαιριού. Εκτός απ τα μπουμπούκια μαζεύουμε τα φύλλα, τους βλαστούς και τους καρπούς της. Στη συνέχεια τα ξεπικρίζουμε αλλάζοντας νερό κάθε μέρα, για μια εβδομάδα περίπου. Στη συνέχεια τις βάζουμε σε ένα βάζο σε στρώσεις, με στρώσεις αλατιού ανάμεσα και τις καταναλώνουμε στις σαλάτες και σε διάφορα φαγητά.


Αγριαγκινάρες

    Με τις αγριαγκινάρες ( Cynara cardunculus ) ασχολούμαι δύο φορές το χρόνο. Την πρώτη μετά τις απόκριες για να μαζέψω τα φύλλα τους που τα καθαρίζω απ τ αγκάθια, τα κόβω σε κομμάτια και τα βράζω. Είναι πολύ μαλακές και νόστιμες, ενώ πίνεται και το ζουμί τους. Τη δεύτερη φορά μετά το Πάσχα για να μαζέψω τα ανώριμα άνθη τους. Αυτά είναι και τα πιο ενδιαφέροντα στην αγριαγκινάρα. Γίνονται βραστά με λίγο αλάτι και τρώγονται ακόμα και οι βάσεις των αγκαθωτών τους φύλλων, καθώς και η βάση του άνθους. Λίγα απ αυτά τα κάνουμε τουρσί.


Λυκίσκος

   Τον λυκίσκο τον αναζήτησα όταν μου μπήκε η ιδέα να φτιάξω δική μου μπύρα. Έμαθα τότε ότι στα ποτάμια της περιοχής μας υπάρχει άφθονος λυκίσκος ( Humulus lupulus ) απ τον οποίο μαζεύουμε τα θηλυκά άνθη το φθινόπωρο και τα αποθηκεύουμε στο ψυγείο μέχρι να τα χρησιμοποιήσουμε. Στη συνέχεια έβγαλα μία ρίζα και τη φύτεψα στην άκρη του κήπου σε μια περιοχή που είχα πολλά βάτα. Το φθινόπωρο το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό. Τα βάτα είχαν καλυφθεί τελείως απ τον λυκίσκο και η παραγωγή σε άνθη υπερέβαινε κατά πολύ τις λιγοστές αρχικές ανάγκες ενός νεόκοπου ζυθοποιού.

Τσάι, ρίγανη, χαμομήλι

   Νομίζω πως δεν πρέπει να επεκταθώ πολύ στα τρία αυτά αρωματικά βότανα καθότι σχεδόν όλοι στη περιοχή μας μαζεύουν τσάι ( Sideritis raeseri ) στο Βελούχι, τη Καλιακούδα και τη Χελιδώνα, ρίγανη ( origanum vulgare ) στα πρανή των δασικών δρόμων και τα ξέφωτα της Μυρίκης και χαμομήλι ( Chamomilla recutita ) στα χωράφια της ποταμιάς.

Τσουκνίδα

   Πολλοί ακούγοντας τη λέξη τσουκνίδα ( Urtica dioica ) σκέφτονται την έντονη φαγούρα που έχουν νιώσει στο άγγιγμα του φυτού αυτού. Όταν όμως είναι τρυφερές την άνοιξη και τις συλλέγω με προσοχή και πάντα με γάντια, γίνονται μια πρώτης τάξης σαλάτα βραστές με ξύδι. Ξέρω ότι αλλού τις χρησιμοποιούν και σαν πρώτη ύλη για πίτες, αλλά δεν έχουμε ακόμα δοκιμάσει. Εμείς τις μαζεύουμε στα χωράφια του Μικρού Χωριού.

Ραδίκια, ζόχια κλπ

   Τα πασίγνωστα αυτά φυτά τα συλλέγουμε δύο φορές το χρόνο, άνοιξη και φθινόπωρο, όταν είναι τρυφερά. Υπάρχουν αρκετά είδη που με μια λέξη τα αναφέρουμε ως ραδίκια. Το κιχώριο Chichorium intybus, η πικραλίθρα Urospermum picroides, η κοντοτσίπα Capsella bursa-pastoris, το ζόχι Sonchus oleraceus, ο καλόγερος Erodium cicutarium, το λάπαθο Rumex obtusifolius, η παπαρούνα Papaver rhoeas, το πετρομάρουλο Lactuca serriola, η αγριορόκα Eruca sativa, το ραδίκι Taraxacum officinalis, το χοιροβότανο Helminthotheca echioides, το μυρώνι Scandix pectin veneris κλπ.
Όλα αυτά αφού καθαριστούν και βραστούν γίνονται υπέροχες σαλάτες που συνοδεύουν τέλεια ψάρια και όσπρια, ενώ κάποια μπαίνουν στις χορτόπιτες.

Κιχώριο Chichorium intybus

Πικραλίθρα Urospermum picroides

Κοντοτσίπα Capsella bursa-pastoris

Ζόχι Sonchus oleraceus

Καλόγερος Erodium cicutarium

Λάπαθο Rumex obtusifolius

Παπαρούνα Papaver rhoeas

Πετρομάρουλο Lactuca serriola

Αγριορόκα Eruca sativa

Ραδίκι Taraxacum officinalis

Χοιροβότανο Helminthotheca echioides

    Ιδιαίτερο ενδιαφέρον από αυτά παρουσιάζει το κιχώριο, από την αποξηραμένη ρίζα του οποίου μπορούμε να πάρουμε αφού το τρίψουμε,  μια σκόνη που έχει την ίδια γεύση με τον καφέ και μάλιστα χωρίς καφεΐνη.

 Άγρια μυρωδικά

   Αγριομάραθος Foeniculum vulgare για αρωματικό στις ελιές, μολόχα Malva sylvestris var mauritiana, αγριόσκορδο Allium amethystinum για τις μανιταροσυνταγές και τις πίτες, άγρια μέντα Mentha rotundifolia για τον πονόλαιμο, μελισσόχορτο Melissa officinalis απ το Μικρό Χωριό και τίλιο Tilia vulgaris για αφεψήματα

Αγριομάραθος Foeniculum vulgare

Μολόχα Malva sylvestris var mauritiana

Μελισσόχορτο Melissa officinalis

Τίλιο Tilia vulgaris

Άγρια μέντα Mentha rotundifolia

   Αρκετά είναι ακόμα τα άγρια είδη που γνωρίζω ότι είναι βρώσιμα αλλά δεν τα έχω μέχρι τώρα δοκιμάσει. Η πλατομαντήλα Arctium lappa, η παστινάκη Pastinaka sativa, ο τραγοπόγων Tragopogon porrifolius, ο ασφόδελος Αsphodelus aestivus, οι βολβοί Muscari comosum είναι λίγα από αυτά. Βέβαια δεν έχω αναφερθεί καθόλου στην τρέχουσα ανάρτηση στα μανιτάρια που αποτελούν το κύριο συστατικό των γευμάτων μας, αρκετές ημέρες του έτους, καθότι αυτά από μόνα τους είναι αντικείμενο μελέτης ενός ιδιαίτερου κεφαλαίου.

Πιστεύω εν κατακλείδι, πως γνωρίζοντας τη φύση που μας περιβάλλει και αντλώντας απ αυτή κάποια στοιχεία χρήσιμα για την ύπαρξη μας, αντιλαμβανόμαστε καλύτερα το πόσο σημαντικό είναι να μπαίνουμε στον αέναο κύκλο της ζωής, να ακολουθούμε τη σοφή εναλλαγή των εποχών και να αφηνόμαστε με πίστη στη δυνατότητα της να μας θρέψει. Βέβαια ο άνθρωπος δεν μπορεί στη σημερινή σύγχρονη εποχή να θεωρηθεί κυρίως ως τροφοσυλλέκτης, μπορεί ωστόσο να αντλεί από το κοντινό του περιβάλλον γεύσεις, καθαρές πρωτογενείς ύλες, αδιαμόρφωτη βιομηχανικά τροφή, ευεξία και χαρά απ την επαφή με το φυσικό στοιχείο, γνώση και τέλος να συμβάλλει στη διατήρηση αυτής της γνώσης ώστε οι επερχόμενες γενιές να γνωρίζουν πως σε δύσκολες μέρες θα υπάρχει πάντα η αποθήκη της φύσης γεμάτη.
... αρκεί να είναι καθαρή ...

* Στην ανάρτηση αυτή χρησιμοποίησα αρκετές φωτογραφίες απ το διαδίκτυο.